Współczesne badania nad przemocą domową, w rodzinie wskazują, że zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą pełnić role osób doświadczających przemocyoraz sprawców przemocy. Choć statystyki pokazują, że kobiety rzadziej używają przemocy niż mężczyźni, to nie oznacza, że w ogóle nie stosują przemocy. Przemoc nie jest jednoznacznie związana z płcią, a różnice w sposobie jej stosowania wynikają z różnych strategii przymusu oraz biologicznych mechanizmów. Ważne jest zrozumienie, że przemoc w rodzinie może pojawić się wszędzie tam, gdzie istnieje różnica sił i ról, a specyficzną formą przemocy jest zniewolenie i kontrola. Przyjęte role małżeńskie i kulturowe stereotypy dodatkowo wpływają na dynamikę przemocy, tworząc środowisko sprzyjające jej eskalacji. W artykule przedstawiamy różnorodne aspekty tego złożonego zjawiska, uwzględniając perspektywy socjokulturowe oraz biologiczne, by lepiej zrozumieć, jak przemoc może dotknąć każdą płeć.

Przemoc domowa to problem, który dotyka wiele kobiet na całym świecie, w tym także Polki mieszkające w Norwegii. Choć często zjawisko to bywa zbagatelizowane lub uznawane za stereotyp, liczby i badania pokazują jednoznacznie, że jest to realny i powszechny problem.

Przemoc wobec kobiet przyjmuje różne formy: fizyczną , która obejmuje bezpośrednie użycie siły fizycznej wobec osób doświadczających przemocy, takie jak bicie, popychanie, kopanie, duszenie czy używanie broni.

Skutki mogą obejmować obrażenia fizyczne, urazy wewnętrzne, a w skrajnych przypadkach śmierć., psychiczną ,która polega na stosowaniu działań, które mają na celu zastraszenie, upokorzenie, izolowanie czy kontrolowanie osób doświadczających przemocy.

Przykłady to obelgi, groźby, manipulacja, ignorowanie, poniżanie, kontrolowanie kontaktów z innymi ludźmi.

Może prowadzić do depresji, lęków, obniżonej samooceny oraz problemów psychicznych. , seksualną oraz ekonomiczną.

Dwie ostatnie opiszę w poniższym artykule szczegółowiej, ponieważ są częstym teamatem pomocy na emigracji. Badania pokazują, że w Europie przemoc domowa wobec kobiet dotyka od 20% do 50% kobiet, a w grupie wiekowej 15–44 lata jest najczęstszą przyczyną śmierci, przewyższającą nawet choroby nowotworowe czy wypadki drogowe. W Polsce badania z 2004 roku wykazały, że co trzecia kobieta po ukończeniu 16. roku życia doświadczyła przemocy fizycznej, a co szósta przemocy seksualnej.

Przemoc domowa ma dalekosiężne skutki, wpływając na zdrowie fizyczne i psychiczne osób doświadczających przemocy, ich życie zawodowe i społeczne oraz wymiar sprawiedliwości. Przemoc narusza podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do życia, zdrowia i poszanowania życia prywatnego. Kobiety doświadczające przemocy często borykają się z poważnymi problemami zdrowotnymi, stresem, depresją, a także z zakażeniami chorobami przenoszonymi drogą płciową czy uzależnieniami.

Raporty, np. z WHO potwierdzają, że przemoc wobec kobiet to globalne zjawisko, obecne w każdym rejonie świata. Wyniki badań europejskich podkreślają konieczność właściwej implementacji prawa UE w zakresie pomocy osobom w przemocy . Problem przemocy wobec kobiet nie dotyczy jedynie marginalnych grup społecznych, ale jest szeroko rozpowszechniony, dotykając kobiety niezależnie od statusu społecznego, wieku czy wykształcenia.

Wzrost agresji wobec kobiet jest również napędzany przez nowoczesne media komunikacyjne, gdzie obecne są różne formy cyberprzemocy, takie jak obraźliwe wiadomości czy posty. Polityka społeczna w wielu krajach nadal nie jest dostatecznie skuteczna w zwalczaniu przemocy wobec kobiet. Przykładem negatywnych zmian może być Rosja, gdzie od 2017 roku przemoc domowa nie jest uznawana za przestępstwo, co utrudnia ofiarom uzyskanie pomocy i sprawiedliwości.

Mimo szerokiego zasięgu problemu, przemoc wobec kobiet nadal jest obarczona wieloma mitami i stereotypami. Często osoby doświadczające przemocy są obwiniane za to, co je spotkało, co dodatkowo utrudnia im zgłaszanie przemocy i szukanie pomocy. Świadomość społeczna na temat przemocy wobec kobiet rośnie, jednak nadal potrzebne są szeroko zakrojone działania edukacyjne i wsparcie ze strony instytucji.

W społecznych stereotypach nadal funkcjonuje przekonanie, że kobieta prowokuje gwałt swoim zachowaniem. Według tego stereotypu, ofiara, poprzez swoje prowokacyjne i lekkomyślne działania, doprowadza sprawcę do momentu, w którym nie jest on w stanie się zatrzymać. Nawet wśród sędziów, adwokatów i prokuratorów pojawia się dylemat dotyczący tego, kto jest poszkodownym gwałtu. Na sali sądowej często podkreśla się, że to kobieta łamie normy płciowe, a jej wcześniejsze życie seksualne, przebywanie w nieodpowiednim towarzystwie czy spożywanie alkoholu mogą wpływać na zachowanie sprawcy i obciążać ją odpowiedzialnością. Eksperci winią kobiety, nie uwzględniając ograniczeń społecznych i kulturowych, w których funkcjonują.

Feminizm przekształcił sposób postrzegania gwałtu. Feministki, zaangażowane w pomoc, widzą gwałt w tym w małżeństwie czy stałym partnerstwie nie tylko jako akt seksualny, ale przede wszystkim jako narzędzie męskiej dominacji. W ich ujęciu przemoc seksualna służy utrzymaniu patriarchatu. Ta perspektywa jest szeroko rozpowszechniona w środowiskach feministycznych w Polsce i Stanach Zjednoczonych, gdzie przemoc seksualna postrzegana jest w kontekście kontroli i ograniczania autonomii kobiet. Feministki podkreślają prawo kobiet do seksualnej autonomii, czyli możliwość powiedzenia „nie” w każdej sytuacji, oraz negują twierdzenie, że mężczyźni nie mogą kontrolować swojego pożądania. Nie dzielą ofiar na godne i niegodne ochrony, skupiając się na ich cierpieniu i traumie powstałej w wyniku gwałtu.

Suma summarum poszkodowane gwałtem pragną pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności, aby poprawić swoje zdrowie psychiczne i fizyczne.

Zgwałcenie jest jednym z najpoważniejszych przestępstw, a przemoc seksualna w tym domowa wyraźnie pokazuje asymetrię między płciami, gdyż mężczyźni są najczęściej sprawcami, a kobiety – ofiarami. Mężczyźni rzadko obawiają się gwałtu, natomiast kobiety muszą liczyć się z taką groźbą na co dzieńnawet od swoich partnerów życiowych, często słysząc o obowiązkach małżeńskiech. W kontekście kulturowym i religijnym Polki zgłaszają takie zachowania częściej . 
O tym, czy doszło do gwałtu, często orzeka się na podstawie męskich doświadczeń i standardów, ignorując perspektywę kobiet.

Promowane są kampanie społeczne skierowane do mężczyzn, mające na celu zmianę ich zachowań. Przykładem jest kampania w Edmonton, Alberta, z hasłem „Nie gwałć”, skierowana do mężczyzn, aby uświadomić im ich odpowiedzialność.

W literaturze dotyczącej gwałtu wskazuje się, że jest on naruszeniem najintymniejszej sfery prywatności jednostki, dlatego decyzja o ściganiu sprawcy powinna należeć do ofiary. Jednak feminizm krytykuje tryb wnioskowy ścigania gwałtu jako przejaw dominacji kultury męskiej. Krytyka ta wiąże się z dyskusją nad ratyfikacją przez Polskę Konwencji Rady Europy o zapobieganiu przemocy wobec kobiet.

W kontekście prawa, kodeksy karne przewidują ściganie gwałtu niezależnie od relacji między sprawcą a osobami doświadczającymi przemocy, w tym w związkach małżeńskich czy konkubinatach. Przemoc seksualna jest często stosowana przez sprawców przemocy domowej jako narzędzie zniewolenia.

Zgwałcenie dotyka intymnej sfery życia i często prowadzi do powtórnej wiktymizacjiofiar przez reakcję społeczną, media i system prawny. Profilaktyka przemocy seksualnej obejmuje pomoc osóbom doświadczającym przemocy i edukację społeczną, aby zmieniać postawy i zapobiegać takim przestępstwom.

Przemoc wobec kobiet, w tym gwałt, wynika z historycznie ukształtowanej nierówności płci. Kobiety były wykluczone z wielu sfer życia społecznego, co wpływa na ich obecne doświadczenia jako ofiar przemocy. Amerykańskie feministki przyczyniły się do rozwoju nauki o ofiarach przestępstw, zwracając uwagę na konieczność zmiany świadomości społecznej w zakresie wzajemnego poszanowania potrzeb i możliwości seksualnych małżonków.

Więcej na https://dinutvei.no/vold-i-naere-relasjoner/ oraz https://dinutvei.no/vold-i-naere-relasjoner/, oraz https://dinutvei.no/vold-i-naere-relasjoner/ulike-former-for-vold/

Kolejnym palącym tematem jest przemoc ekonomiczna, która polega na działaniach mających na celu kontrolowanie lub ograniczanie dostępu do zasobów finansowych, co prowadzi do uzależnienia ofiary od sprawcy. Przemoc ekonomiczna jest jedną z mniej widocznych, ale równie niszczycielskich form przemocy domowej wobec kobiet. Dotyka ona różnych sfer życia, od ograniczania dostępu do pieniędzy po kontrolowanie możliwości zatrudnienia. Dla emigrantek w Norwegii, problem ten jest szczególnie złożony i wymaga szczególnej uwagi. Najczęstsze formy tej przemocy to:

*Ograniczanie dostępu do kont bankowych – kobieta nie ma możliwości samodzielnego zarządzania swoimi finansami.

*Kontrolowanie wydatków – sprawca decyduje, na co można wydawać pieniądze, często przydzielając minimalne środki na podstawowe potrzeby.

*Zakazywanie pracy – kobieta nie może podjąć pracy zarobkowej, a jej dochody są przejmowane przez sprawcę.

*Zaciąganie długów – sprawca zaciąga pożyczki na nazwisko ofiary, obciążając ją finansowo.

Specyficzne wyzwania dla emigrantek w Norwegii

Kobiety na emigracji w Norwegii mogą być szczególnie narażone na przemoc ekonomiczną z kilku powodów:

Brak znajomości języka i prawa – utrudnia to poszukiwanie pomocy i korzystanie z dostępnych usług wsparcia.

*Izolacja społeczna – brak sieci wsparcia, takiej jak rodzina czy przyjaciele, sprawia, że kobiety są bardziej podatne na kontrolę ze strony partnerów.

*Zależność od partnera – w wielu przypadkach partner jest jedynym żywicielem rodziny, co zwiększa jego władzę nad kobietą.

*Status imigracyjny – obawy związane z legalnością pobytu i ewentualną deportacją mogą powstrzymywać kobiety przed szukaniem pomocy.

Przemoc ekonomiczna ma długotrwałe konsekwencje, które mogą obejmować:

Zubożenie – brak środków do życia i ograniczone możliwości zarobkowe prowadzą do trwałego zubożenia, uzależnienie od sprawcy – kiedy brak samodzielności finansowej powoduje, że kobieta staje się całkowicie zależna od partnera, problemy zdrowotne – stres i niepewność finansowa prowadzą do problemów psychicznych i fizycznych, utratę pewności siebie – ciągłe kontrolowanie i brak autonomii wpływają na poczucie własnej wartości i zdolność do podejmowania decyzji.

Przemoc ekonomiczna jest poważnym problemem, który wymaga szczególnej uwagi, zwłaszcza w kontekście emigrantek w Norwegii. Należy podjąć działania na rzecz edukacji, wsparcia prawnego i społecznego, aby pomóc ofiarom tej formy przemocy odzyskać kontrolę nad swoim życiem.

Więcej na 

https://www.helsenorge.no/pl/psykisk-helse/vold-og-overgrep/#czym-jest-przemoc

Pomoc w Norwegii uzyskasz tutaj https://dinutvei.no/alle-hjelpetilbud/

Pomoc w Polsce uzyskasz tutaj https://www.gov.pl/web/pr-wroclaw/ogolnopolski-telefon-dla-ofiar-przemocy-w-rodzinie

Przemoc domowa to złożony problem, który wymaga zaangażowania społecznego, edukacji oraz wsparcia prawnego i psychologicznego. Działania na rzecz przeciwdziałania przemocy powinny obejmować nie tylko pomoc ofiarom, ale także edukację społeczeństwa i zmiany w polityce społecznej, aby zapewnić bezpieczeństwo i wsparcie wszystkim osobom dotkniętym przemocą.

red. Marta Czajkowska