Likestilling begynner hjemme, czyli równość zaczyna się w domu – część 1

Projekt „Likestilling begynner hjemme” jest realizowany dzięki wsparciu norweskiego Bufdir (Barne-, ungdoms- og familiedirektoratet). Celem serii artykułów jest analiza równości płci w kontekście polskim i norweskim oraz przedstawienie badań dotyczących ról społecznych kobiet i mężczyzn.

W większości przypadków, mówiąc o równouprawnieniu, myślimy o wyrównywaniu szans pomiędzy obiema płciami. Jednak coraz częściej badania pokazują, że temat ten dotyczy nie tylko kobiet, ale także mężczyzn i ich obaw związanych z redefinicją tradycyjnej męskości. Jakie różnice można zauważyć w podejściu do równości płci w Polsce i Norwegii? Jak społeczne oczekiwania wpływają na nasze życie zawodowe i prywatne?

Dzięki wsparciu Bufdir oraz publikacjom udostępnionym przez prof. Nataszę Berezecką-Kosakowską z Uniwersytetu Gdańskiego, przyjrzymy się badaniom dotyczącym równości płci i wpływu kultury na nasze role społeczne.

Potrzebne „odpłciowienie”.

Aby lepiej zrozumieć dostępne publikacje i wyniki badań, warto zapoznać się z kluczowymi pojęciami. Jednym z nich jest de-genderowanie, czyli proces ograniczania znaczenia płci w języku, kulturze, polityce i innych sferach życia społecznego. Jego celem jest stworzenie bardziej inkluzywnego środowiska, w którym nikt nie jest dyskryminowany ani marginalizowany ze względu na swoją płeć czy tożsamość płciową. Przykłady działań na rzecz de-genderowania obejmują m.in. stosowanie neutralnych form językowych, usuwanie rubryk dotyczących płci w dokumentach urzędowych, wprowadzanie polityk równościowych w miejscu pracy oraz zwiększanie reprezentacji różnych tożsamości płciowych w mediach. Główną ideą tych zmian jest budowanie społeczeństwa, w którym płeć nie determinuje roli, zachowań czy możliwości jednostki.

Wspólnotowość i agentność.

Wiele badań dotyczących równości płci odnosi się do podziału ról społecznych na wspólnotowość i agentność. Są to pojęcia szeroko stosowane w psychologii społecznej i socjologii, pomagające analizować różnice w postrzeganiu ról płciowych w różnych kulturach.

Wspólnotowość, tradycyjnie przypisywana kobietom, obejmuje cechy takie jak troska o innych, współpraca i budowanie relacji międzyludzkich. Kobiety są często postrzegane jako bardziej zaangażowane w budowanie i utrzymywanie więzi społecznych. Do typowych cech wspólnotowych należą: empatia, wrażliwość na potrzeby innych, troska, umiejętność współpracy oraz wspieranie innych.

Agentność, przypisywana mężczyznom, odnosi się do cech związanych z niezależnością, asertywnością i dążeniem do celów. Mężczyźni są często postrzegani jako bardziej skoncentrowani na własnych osiągnięciach i samodzielnym rozwiązywaniu problemów. Przykładowe cechy agentne to: ambicja, samodzielność, decyzyjność, asertywność oraz koncentracja na wynikach.

Te różnice wynikają z kulturowych i społecznych oczekiwań, które przez lata przypisywały określone role kobietom i mężczyznom. Kobiety często postrzegane są jako „naturalne opiekunki” (zarówno w domu, jak i w pracy), podczas gdy mężczyźni jako „naturalni liderzy” (w biznesie, polityce czy organizacjach społecznych).

Współczesne podejście.

Coraz więcej badań i ruchów społecznych kwestionuje tradycyjne stereotypy dotyczące ról płciowych, pokazując, że zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą wykazywać cechy wspólnotowe oraz agentne, w zależności od sytuacji. Projekty badawcze analizujące ten temat dążą do promowania większej elastyczności w postrzeganiu ról społecznych oraz do wspierania równości płci.

Wspólnotowość i agentność wpływają na różne aspekty życia zawodowego oraz prywatnego. Poniżej przedstawiamy główne korzyści i wyzwania związane z tymi cechami:

Wspólnotowość w pracy:

• Korzyści:
  • Kobiety, którym przypisuje się cechy wspólnotowe, są często bardziej skuteczne w zawodach związanych z opieką, edukacją i HR, gdzie umiejętności interpersonalne są kluczowe.
  • Osoby wspólnotowe lepiej budują zespoły, wspierają współpracowników i dbają o atmosferę w pracy.
• Wyzwania:
  • Osoby postrzegane jako wspólnotowe mogą być rzadziej postrzegane jako liderzy lub mniej doceniane w sytuacjach wymagających silnej asertywności.
  • Osoby o wysokiej wspólnotowości często są obciążane dodatkowymi, niewidzialnymi zadaniami, np. organizowaniem spotkań czy mediacją w konfliktach.

Agentność w pracy:

• Korzyści:
  • Mężczyźni, którym przypisuje się cechy agentne, są często widziani jako naturalni liderzy i osoby z inicjatywą. W zawodach wymagających rywalizacji, sprzedaży czy przywództwa, takie cechy są cenione.
  • Osoby agentne są bardziej skłonne negocjować wyższe pensje czy awanse.
• Wyzwania:
  • Silna agentność może być błędnie odbierana jako brak współpracy lub empatii, co w dłuższej perspektywie może utrudniać budowanie relacji zawodowych.
  • Zbyt duża koncentracja na wynikach może prowadzić do wypalenia zawodowego.

Wspólnotowość w relacjach:

• Osoby wspólnotowe często lepiej radzą sobie w budowaniu głębokich i trwałych relacji, ponieważ są empatyczne i dbają o potrzeby innych.
• Mogą jednak zaniedbywać swoje własne potrzeby w dążeniu do zadowolenia partnera lub rodziny.

Agentność w relacjach:

• Agentność może pomóc w ustalaniu granic, podejmowaniu decyzji i realizacji wspólnych celów.
• Jednak zbyt silna agentność może być postrzegana jako brak emocjonalnej dostępności lub trudność w kompromisach.

Równowaga wspólnotowości i agentności.

Obecnie wiele badań sugeruje, że najlepsze wyniki w życiu zawodowym i osobistym osiągają osoby, które potrafią równoważyć cechy wspólnotowe i agentne. Na przykład, kiedy liderka jest jednocześnie wspierająca (wspólnotowość) i stanowcza w podejmowaniu decyzji (agentność). Na drugim biegunie, partner w związku może być asertywny w komunikacji swoich potrzeb (agentność), a jednocześnie otwarty na kompromis i zrozumienie drugiej osoby (wspólnotowość).

Naukowe spojrzenie na problem równości płci.

W kolejnych artykułach w ramach projektu „Likestilling begynner hjemme” przybliżymy najważniejsze badania nad równością płci, przeprowadzone w ostatnich latach. Warto podkreślić, że w tej dziedzinie wyróżnia się Uniwersytet Gdański, którego przedstawicielką jest prof. dr hab. Natasza Berezecka-Kosakowska. Współpracuje ona z badaczami z całego świata, w tym z Uniwersytetem w Oslo oraz Norweskim Uniwersytetem Arktycznym w Tromsø.