Wcześniejsze badania Uniwersytetu Gdańskiego z norweskimi naukowcami. Postrzeganie równości płci w kulturach polskiej i norweskiej.

Wprowadzenie

Podział obowiązków domowych w różnych społeczeństwach jest ściśle związany z normami płciowymi i kulturowymi. W wielu krajach zadania domowe są przypisywane do ról płciowych: kobiety częściej zajmują się sprzątaniem czy opieką nad dziećmi, podczas gdy mężczyźni wykonują zadania uznawane za „męskie”, jak naprawy czy prace ogrodowe. Jednak w krajach o wyższym poziomie równości płci, takich jak Norwegia, podział ten jest bardziej elastyczny i mniej zależny od płci.

W 2018 roku opublikowano wyniki badań przeprowadzonych przez Uniwersytet Gdański (Kosakowska-Berezecka, Jurek, Besta, Korzeniewska & Seibt, 2018) we współpracy z Uniwersytetem w Oslo. Projekt zatytułowany „Odpłciowić je! Podział obowiązków domowych ze względu na płeć vs. podział kooperacyjny – porównanie międzykulturowe studentów polskich i norweskich” miał na celu analizę różnic w postrzeganiu i wykonywaniu obowiązków domowych w Polsce i Norwegii. Badania objęły trzy eksperymenty, których wyniki rzucają światło na społeczne oczekiwania i zmiany w podejściu do ról płciowych.

Ile czasu poświęcamy na obowiązki domowe?

Badania pokazują, że normy społeczne silnie wpływają na podział obowiązków domowych. W krajach o większej równości płci, takich jak Norwegia, mężczyźni częściej angażują się w prace domowe. Wyniki badań wskazują, że:

• W Norwegii mężczyźni poświęcają średnio 180 minut dziennie na obowiązki domowe, a kobiety 210 minut.
• W Polsce różnica ta jest znacznie większa: kobiety spędzają na pracach domowych średnio 296 minut dziennie, a mężczyźni 157 minut.

Co więcej, w Norwegii zadania takie jak pranie, zakupy czy sprzątanie są postrzegane jako neutralne płciowo, podczas gdy w Polsce przypisuje się im silniejsze konotacje kobiece. W analizowanych obowiązkach aż 16 z 25 zadań było określanych jako „kobiece” w Polsce, w porównaniu do tylko 9 w Norwegii.

Badanie 1: Percepcja podziału obowiązków domowych

Celem pierwszego badania było określenie, w jakim stopniu podział obowiązków domowych w Polsce i Norwegii jest związany z płcią. Studenci z obu krajów oceniali, na ile poszczególne obowiązki są typowe dla kobiet lub mężczyzn.

Wyniki:

• W Norwegii obowiązki domowe były postrzegane jako bardziej neutralne płciowo.
• W Polsce prace takie jak pranie, gotowanie czy opieka nad dziećmi były silniej kojarzone z kobietami.
• Męskie obowiązki (np. naprawy domowe) w Norwegii były częściej uważane za zadania wspólne, a w Polsce wciąż przypisywane głównie mężczyznom.

Badanie 2: Gotowość do wykonywania obowiązków domowych

Drugie badanie sprawdzało, czy mężczyźni i kobiety w Polsce i Norwegii różnią się w gotowości do wykonywania obowiązków domowych tradycyjnie przypisywanych przeciwnej płci. Badani oglądali obrazy przedstawiające osoby wykonujące różne zadania (np. mężczyznę prasującego koszulę) i oceniali, jak bardzo są skłonni podjąć się tych czynności.

Wyniki:

• Norwescy mężczyźni częściej angażowali się w stereotypowo kobiece obowiązki (np. pranie, sprzątanie) niż Polacy.
• Norweskie kobiety były bardziej skłonne do podejmowania stereotypowo męskich zadań (np. napraw domowych) niż Polki.
• Widok mężczyzn wykonujących stereotypowo kobiece obowiązki sprawiał, że badani byli bardziej skłonni uznać te zadania za neutralne płciowo.
• W Polsce tradycyjne podziały płciowe nadal są silniejsze, co wpływa na mniejszą otwartość na niestereotypowe role domowe.

Badanie 3: Postrzeganie zaangażowania partnera w obowiązki domowe

W ostatnim eksperymencie analizowano, ile czasu kobiety i mężczyźni w Polsce i Norwegii faktycznie poświęcają na obowiązki domowe oraz jak oceniają zaangażowanie swoich partnerów.

Wyniki:

• Norwegowie podzielili obowiązki bardziej sprawiedliwie, a różnica między czasem poświęcanym na prace domowe przez kobiety i mężczyzn była mniejsza niż w Polsce.
• W Polsce zarówno kobiety, jak i mężczyźni deklarowali, że panie wykonują większą część obowiązków domowych.
• Norwegowie wykazywali większą akceptację dla wspólnego podejmowania obowiązków, co wynikało z bardziej egalitarnej kultury.

Wnioski

Społeczeństwa egalitarne sprzyjają bardziej sprawiedliwemu podziałowi obowiązków domowych
W Norwegii mężczyźni i kobiety są bardziej skłonni do równego angażowania się w prace domowe, co sprzyja większej satysfakcji w relacjach i pozwala kobietom na rozwój zawodowy. W Polsce wciąż dominuje tradycyjny podział obowiązków, który prowadzi do większego obciążenia kobiet.

Równy podział obowiązków domowych sprzyja równości płci
Badania pokazują, że tam, gdzie obowiązki są mniej przypisywane do ról płciowych, partnerzy częściej dzielą się nimi sprawiedliwie. Promowanie równości w domu może prowadzić do większej satysfakcji w związku i zmniejszenia nierówności na rynku pracy.

Zmiana norm kulturowych może wpłynąć na podział obowiązków
Edukacja i promowanie równych ról płciowych może przyczynić się do stopniowej zmiany podejścia do prac domowych. Widoczność mężczyzn w rolach tradycyjnie przypisywanych kobietom może pomóc w budowaniu bardziej egalitarnego społeczeństwa.

Artykuł powstał w ramach projektu „Likestilling begynner hjemme”, realizowanego dzięki dofinansowaniu norweskiego Bufdir (Barne-, ungdoms- og familiedirektoratet).