Postrzeganie równości płci w kulturach polskiej i norweskiej.

„Ku równości płci”, czyli projekt „Towards Gender Harmony.”

Według planów naukowców w ciągu 36 miesięcy międzynarodowy zespół badawczy ma przeprowadzić 5 badań międzykulturowych z udziałem ponad 10 000 uczestników. „Wybierając kultury do badań, zapewnimy reprezentatywność kultur indywidualistycznych i kolektywistycznych oraz krajów o różnych poziomach równości płci.” – zapewniają.

Międzynarodowe konsorcjum badawcze.

„Od 30 lat nie przeprowadzono szeroko zakrojonych badań międzykulturowych dotyczących współczesnego rozumienia męskości i kobiecości. Nasz projekt obejmuje takie badania w kilkudziesięciu krajach, aby dowiedzieć się, jakie cechy i zachowania przypisuje się mężczyznom i kobietom, jakie cechy powinni posiadać, jakie role pełnić, a których zachowań powinni unikać. Co więcej, badamy uniwersalność stereotypów płciowych dotyczących mężczyzn, którzy – według dotychczasowych badań (głównie w kulturach zachodnich) – powinni dostosowywać się do norm takich jak: sprawczość, dominacja, dążenie do wysokiego statusu społecznego oraz unikanie cech kojarzonych z kobiecością.” – głoszą cele projektu, który zaplanowano na lata 2022 – 2025. Po raz kolejny, na jego czele, stoi Pani Profesor Uniwersytetu Gdańskiego, Natasza Berezecka – Kosakoska. – Choć w większości kultur mężczyźni mają większą władzę strukturalną niż kobiety, status męskości jest niepewny i konkurencyjny – jest „trudny do zdobycia i łatwy do utraty”, zgodnie z teorią niepewnej męskości (Precarious Manhood Theory). Jednak pytanie o uniwersalność tej niepewności w różnych kontekstach kulturowych oraz o czynniki, które zagrażają męskości, pozostaje otwarte  – precyzuje badaczka.

Zakres prowadzonych badań.

Podobnie jak w większości badań psychologii międzykulturowej, naukowcy chcą się skupić głównie na próbie studentów, ale tym razem postarają się uzupełnić tę próbę o ogólną populację w co najmniej sześciu kulturach. Procedury obejmą wsteczne tłumaczenie oraz testowanie równoważności zebranych danych. Zapewniają, że wszystkie badania zostaną przeprowadzone z uwzględnieniem najwyższych standardów etycznych wobec uczestników we wszystkich krajach. W chwili obecnej, tytułowy projekt, jak możemy dowiedzieć się z informacji dostępnych na stronie internetowej ( https://towardsgenderharmony.ug.edu.pl/ ), przeprowadził dwa badania, w których wzięło udział łącznie ponad 34 tysiące osób. Dzięki tym badaniom przeprowadzono unikalne analizy statystyczne, które sprawdziły związki między kulturą, społeczeństwem, a indywidualnymi przekonaniami o rolach płciowych. Międzynarodowe konsorcjum przeanalizowało współczesne rozumienie męskości i kobiecości, wykorzystując metody ilościowe i jakościowe. Było to pierwsze tak szeroko zakrojone badanie wielonarodowe w historii badań społecznych. W badaniach sprawdzano takie aspekty jak: analiza współczesnych stereotypów kobiecości i męskości, sprawdzano przekonania o „zagrożonej męskości”, wpływie kultury na stereotypy płci oraz tworzono modele wyjaśniające, dlaczego mężczyźni wspierają działania na rzecz równości płci. Efektem działań są nowe teorie dotyczące stereotypów płci i ich wpływu na równość. Dane z 62 krajów potwierdziły, że stereotypy płci i przekonania o męskości różnią się między kulturami. Na przykład w krajach bardziej równościowych różnice między płciami w sprawczości są mniejsze, ale różnice w wspólnotowości są większe. Badania potwierdziły, że przekonanie o tym, że męskość można „stracić”, jest obecne na całym świecie, ale jego siła różni się w zależności od poziomu równości płci w danym kraju. W krajach bardziej równościowych to przekonanie jest słabsze. Dotarto również do wniosków, że przekonania o „zagrożonej męskości” mają duży wpływ na zdrowie mężczyzn. W krajach, gdzie są one silne, mężczyźni częściej podejmują ryzykowne zachowania i żyją krócej. Na koniec zaznaczają, że podczas pracy przy projekcie powstały narzędzia do mierzenia tych zjawisk, które będą przydatne dla innych badaczy. Projekt przyniósł ważne odkrycia o stereotypach płci i ich konsekwencjach społecznych.

Wybrane wyniki projektu

Stereotypy płciowe w 62 krajach. W większości kultur cechy uznawane za męskie wiążą się ze sprawczością i dominacją, podczas gdy cechy kojarzone z kobiecością dotyczą wspólnotowości. W krajach o mniejszej równości płci mężczyźni byli postrzegani jako bardziej kompetentni i niezależni, podczas gdy kobiety przypisywano bardziej współczujące i ciepłe cechy. Niemniej w większości krajów słabości mężczyzn były oceniane jako mniej pożądane niż cechy dominujące u kobiet.

Niepewna męskość na świecie. W wielu kulturach męskość wymaga potwierdzenia i może być „utracona”. Badanie wykazało, że w krajach takich jak Kosowo, Albania czy Nigeria przekonanie o konieczności ciągłego udowadniania męskości jest silniejsze niż w Finlandii, Niemczech czy Hiszpanii. W krajach o wyższym poziomie rozwoju i równości płci to przekonanie jest mniej wyraźne. Co więcej, przekonania o „zagrożeniu męskości” wpływają na zdrowie mężczyzn – w krajach, gdzie męskość jest bardziej niepewna, mężczyźni żyją średnio o sześć lat krócej i częściej podejmują ryzykowne zachowania.

Wspieranie równości płci przez mężczyzn. Postrzeganie równości płci jako „gry o sumie zerowej” – gdzie zyski kobiet są traktowane jako straty mężczyzn – znacząco obniża chęć wspierania działań na rzecz równości. Co ciekawe, w krajach o wyższym poziomie równości płci mężczyźni rzadziej angażują się w działania wspierające promocję kobiet w polityce i biznesie. Przekonanie o wzajemnych korzyściach równości („jej zysk = jego zysk”) jest kluczowe dla osiągnięcia harmonii płciowej.

Niepewna męskość?

Ja twierdzą naukowcy, męskość, w przeciwieństwie do kobiecości, nie jest postrzegana jako coś naturalnego czy biologicznego, lecz jako status społeczny. Zgodnie z teorią niepewnej męskości, mężczyźni muszą stale udowadniać, że spełniają oczekiwania społeczne związane z męskością, takie jak siła, dominacja czy pewność siebie. Utrzymanie tego statusu wymaga ciągłego wysiłku, ponieważ łatwo go stracić, np. przez przejawianie zachowań uznawanych za nietypowe dla mężczyzn. Zagrożenie męskości pojawia się, gdy mężczyzna czuje, że jego status jako „prawdziwego mężczyzny” jest kwestionowany. Może to wynikać z postrzegania go jako słabego, zbyt emocjonalnego lub niespełniającego tradycyjnych ról płciowych. Taka sytuacja prowadzi do silnych emocji, jak gniew czy wstyd, a także zachowań mających na celu „odbudowanie” męskości. Przykłady takich reakcji to zwiększona agresja, demonstrowanie siły czy odrzucanie cech uważanych za kobiece. W kulturach bardziej egalitarnych, jak kraje skandynawskie, nacisk na tradycyjne role płciowe jest mniejszy, co zmniejsza presję na mężczyzn. Z kolei w kulturach bardziej konserwatywnych mężczyźni częściej reagują intensywnie na zagrożenie męskości, np. poprzez odrzucanie równości płci czy okazywanie wrogości wobec kobiet. Zdaniem badaczy, zrozumienie, jak mężczyźni reagują na zagrożenie męskości, pozwala lepiej analizować postawy wobec płci, równości i stereotypów. Badania wskazują, że mężczyźni, którzy czują zagrożenie swojego statusu, częściej usprawiedliwiają nierówności czy wyrażają negatywne emocje wobec zmian w tradycyjnych rolach. To zjawisko ma kluczowe znaczenie w dyskusji o przemianach społecznych i równości płci.

Badania obecne.

Na stronie projektu, możemy się również dowiedzieć o obecnych badaniach prowadzonych przez placówki naukowe z różnych krajów. Badacze chcą się dowiedzieć, kim jest współczesny zwolennik ruchów na rzecz równości płci, czyli tak zwany EQUAMAN. Próbują również  znaleźć odpowiedź, jak chłopcy i mężczyźni rozumieją swoje role płciowe, w jaki sposób te role kształtują się w okresie dojrzewania i jak równość płci oraz męskie role wpływają na ich dobrostan – pomagając lub przeszkadzając w jego doświadczaniu? Badanie nosi nazwę „Masculinity Navigator – unpacking the relationship between masculine roles, well-being, and gender equality (EQUAMAN)” ( Nawigator męskości – analiza związku między rolami męskimi, dobrostanem i równością płci ). Realizowany będzie w latach 2022–2025 jednocześnie w Polsce i Norwegii. W ramach tego trzyletniego projektu interdyscyplinarny zespół badaczy, obejmujący psychologów i socjologów z obu krajów, podejmie temat męskiego spojrzenia na równość płci. To innowacyjne podejście do zagadnienia męskości i dobrostanu obejmuje różnorodne metody badawcze, takie jak wywiady grupowe, ankiety, badania eksperymentalne oraz warsztaty prowadzone w szkołach i na uniwersytetach.

Spodziewane rezultaty.

Łączenie i integrowanie różnych dyscyplin oraz podejść międzykulturowych umożliwia lepsze zrozumienie złożonych zależności między rolami męskimi a dobrostanem i nierównością – zarówno w skali globalnej, jak i w obrębie poszczególnych społeczeństw. Dzięki połączeniu różnorodnych kompetencji oraz metod badawczych projekt zapewnia nowatorskie i wszechstronne spojrzenie na omawiany temat. Rezultaty projektu mogą być istotne w zrozumieniu mechanizmów związanych z równością płci na całym świecie i przyczyniać się do globalnych zmian społecznych, wspierając ruchy na rzecz poprawy dobrostanu kobiet i mężczyzn. Projekt pozwoli również zbadać, jakie naruszenia cech i zachowań mogą prowadzić do poczucia zagrożenia męskości w określonym kontekście kulturowym. Ponieważ wartości kulturowe wpływają na treść stereotypów płciowych, możemy oczekiwać, że w krajach kolektywistycznych rola sprawczości u mężczyzn będzie miała mniejsze znaczenie. Podobnie, w krajach o wyższym poziomie równości płci, gdzie role męskie i żeńskie są bardziej zbliżone, mandat unikania kobiecości może być mniej istotny. Warto na koniec wspomnieć, że głównymi partnerami projektu są Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Arktyczny Norwegii oraz Narodowe Centrum Nauki.