Postrzeganie równości płci w kulturach polskiej i norweskiej.

Część 1.

Wprowadzenie do naukowego spojrzenia na problem równość płci.

W większości przypadków mówiąc o równouprawnieniu mamy na myśli wyrównywanie szans pomiędzy obojgiem płci. Okazuje się jednak, że to pojęcie tyczy się również mężczyzn i ich obawami pod kątem utraty męskości. W różnych społeczeństwach takie zagrożenie wynika z obecnie panującego egalitaryzmu, czyli równym traktowaniem ( kobiet i mężczyzn ) pod względem ekonomicznym, społecznym i politycznym

Dzięki wsparciu norweskiego stowarzyszenia Bufdir oraz udostępnionym publikacją przez Panią Profesor Natasze Berezecką – Kosakowską z Uniwersytetu Gdańskiego, mamy możliwość poznać badania i ich rezultaty odnoszące się do równości płci, zagrożonej męskości czy różnicach panujących między krajami w odniesieniu do poruszanego zagadnienia. Od kilkudziesięciu lat, a dokładniej od lat 90’ próbuje się badać i potwierdzać, że równouprawnienie dla obu płci ma kolosalne znaczenie na funkcjonowanie poszczególnych kultur.

Potrzebne „odpłóciowienie”.

Chcąc bardziej zrozumieć dostępne publikacje, należy zapoznać się z podstawowymi pojęciami, które są klucze w procesie zrozumienia tych opracowań. Pierwszym z takich pojęć jest: de-genderowanie, czyli proces usuwania lub zmniejszania znaczenia płci w języku, kulturze, polityce i innych dziedzinach życia społecznego. Celem de-genderowania jest stworzenie bardziej przeznaczonego dla wszystkich środowiska, w którym nikt nie jest dyskryminowany lub marginalizowany ze względu na swoją płeć czy tożsamość płciową. Przykłady takiego działania, mogą być naprawdę różne. Począwszy od form językowych czy usuwanie rubryk dotyczących płci w dokumentach, przez wprowadzanie odpowiedniej polityki zatrudnienia, aż po odpowiednią przestrzeń w mediach dla różnych tożsamości płciowych. Głównym celem takich działań ma być zwiększanie świadomości społeczeństw i mieć wpływ na zmianę podejścia, w którym płeć nie determinuje roli, zachowania czy możliwości danej osoby.

Wspólnotowość i agentność.

Niektóre z przeprowadzonych badań odnoszą się do podziału płci na wspólnotowość i agentność, co bezpośrednio odnosi się do różnic w stereotypowych cechach przypisywanych kobietom i mężczyznom w różnych kulturach. Te pojęcia są szeroko stosowane w psychologii społecznej i socjologii, aby opisać różnice w postrzeganiu ról płciowych. Wspólnotowość, która przypisywana kobietom odnosi się do cech związanych z relacjami międzyludzkimi, troską o innych i współpracą. Kobiety są często postrzegane jako bardziej zaangażowane w budowanie i utrzymywanie więzi społecznych. Przykładami takiej wspólnotowości są: empatia, wrażliwość na potrzeby innych, troska, współpraca czy umiejętność słuchania i wspierania innych. Natomiast tak zwana agetność, która przypisywana jest mężczyznom odnosi się do cech związanych z niezależnością, asertywnością i dążeniem do celów. Mężczyźni są często postrzegani jako bardziej skoncentrowani na własnych osiągnięciach i samodzielnym rozwiązywaniu problemów. Przykładowe cechy agentne to: asertywność, ambicja samodzielność, decyzyjność czy koncentracja na celach i wynikach. Te różnice wynikają z kulturowych i społecznych oczekiwań, które przypisują określone role kobietom i mężczyznom. Na przykład kobiety często są postrzegane jako „naturalne opiekunki” (w domu, w pracy), podczas gdy mężczyźni jako „naturalni liderzy” (w biznesie, polityce).

Współczesne podejście.

Coraz więcej badań i ruchów społecznych kwestionuje te stereotypy, pokazując, że zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą posiadać cechy wspólnotowe i agentne w zależności od sytuacji. Celem projektów, które badają i dzielą się swoimi wynikami jest wspieranie większej równości płci i elastyczności w postrzeganiu ról społecznych. Zaznaczają, że wspólnotowość i agentność wpływają na różne aspekty życia zawodowego i osobistego:

Wspólnotowość w pracy:

• Korzyści:
  • Kobiety, którym przypisuje się cechy wspólnotowe, są często bardziej skuteczne w zawodach związanych z opieką, edukacją i HR, gdzie umiejętności interpersonalne są kluczowe.
  • Mogą lepiej budować zespoły, wspierać współpracowników i dbać o atmosferę w pracy.
• Wyzwania:
  • Osoby postrzegane jako wspólnotowe mogą być rzadziej postrzegane jako liderzy lub mniej doceniane w sytuacjach wymagających silnej asertywności.
  • Mogą być bardziej obciążane dodatkowymi, niewidzialnymi zadaniami, np. organizowaniem spotkań czy mediacją w konflikcie.

Agentność w pracy:

• Korzyści:
  • Mężczyźni, którym przypisuje się cechy agentne, są często widziani jako naturalni liderzy i osoby z inicjatywą. W zawodach wymagających rywalizacji, sprzedaży czy przywództwa, takie cechy są cenione.
  • Osoby agentne są bardziej skłonne negocjować wyższe pensje czy awanse.
• Wyzwania:
  • Silna agentność może być błędnie odbierana jako brak współpracy lub empatii, co w dłuższej perspektywie może utrudniać budowanie relacji zawodowych.
  • Zbyt duża koncentracja na wynikach może prowadzić do wypalenia zawodowego.

Wspólnotowość w relacjach:

• Osoby wspólnotowe często lepiej radzą sobie w budowaniu głębokich i trwałych relacji, ponieważ są empatyczne i dbają o potrzeby innych.
• Mogą jednak zaniedbywać swoje własne potrzeby w dążeniu do zadowolenia partnera lub rodziny.

Agentność w relacjach:

• Agentność może pomóc w ustalaniu granic, podejmowaniu decyzji i realizacji wspólnych celów.
• Jednak zbyt silna agentność może być postrzegana jako brak emocjonalnej dostępności lub trudność w kompromisach.

Równowaga wspólnotowości i agentności.

Obecnie wiele badań sugeruje, że najlepsze wyniki w życiu zawodowym i osobistym osiągają osoby, które potrafią równoważyć cechy wspólnotowe i agentne. Na przykład, kiedy liderka jest jednocześnie wspierająca (wspólnotowość) i stanowcza w podejmowaniu decyzji (agentność). Na drugim biegunie, partner w związku może być asertywny w komunikacji swoich potrzeb (agentność), a jednocześnie otwarty na kompromis i zrozumienie drugiej osoby (wspólnotowość).

Naukowe spojrzenie na problem równości płci.

W dalszych częściach projektu „równość zaczyna się w domu” postaram się przekazać najważniejsze badania jakie obyły się w ostatnich latach. Ciekawostka jest to, że prym w tej dziedzinie wiedzie Uniwersytet Gdański i stojąca na stanowisku głównego koordynatora, wspomniana już wcześniej, Pani Profesor, doc. hab. Natasza Berezecka – Kosakowska, która współpracuje z badaczami z całego świata, a przede wszystkim, co jest w naszym kontekście najważniejsze, prowadziła współpracę z wydziałem psychologii na Uniwersytecie w Oslo oraz Norweskim Uniwersytecie Arktycznym w Tromsø.