Gdy dwie osoby się pobierają, zawiązują związek małżeński. Związek ten ustaje albo w wyniku separacji czy rozwodu albo w wyniku śmierci jednej z tych osób.
Gdy ustaje związek małżeński, trzeba załatwić wiele spraw. Między innymi trzeba ustalić co do kogo będzie należało. Trzeba dokonać rozdzielenia zarówno dóbr rzeczowych jak i pieniężnych. To rozdzielenie nazywamy «podziałem majątku [skifteoppgjør]». Dalej będziemy używać słów «dzielić» i «podział» mówiąc o podziale majątku.
Osoby, które długo razem mieszkały mogą mieć mnóstwo różnych dóbr, które trzeba między nie rozdzielić. Dlatego podział majątku w praktyce może być skomplikowany. Trudności mogą też powstawać z uwagi na konfliktowy i przesycony emocjami stosunek między zainteresowanymi.
W niniejszej broszurze zajmiemy się uregulowaniami obowiązującymi dla podziału dóbr rzeczowych i pieniężnych w przypadku separacji i rozwodu. Nie będziemy omawiać sytuacji związanych ze śmiercią jednego z małżonków. Jeśli masz pytania w tym zakresie, możesz skontaktować się z centralą pomocy prawnej Rettshjelpsentralen, tel. 22 69 86 10.
Kwestie podstawowe
Które prawo krajowe ma być zastosowane?
Co do zasady dobra pieniężne i rzeczowe należące do małżonków podlegają podziałowi zgodnie z uregulowaniami obowiązującymi w tym kraju, w którym małżonkowie po raz pierwszy zamieszkali
Pierwszy kraj wspólnego zamieszkiwa- nia małżonków

Jak uzyskać rozwód?
razem po zawarciu małżeństwa. Jednak – jeśli krajem tym nie była Norwegia – mogą oni uzgodnić, że zastosują uregulowania obowiązujące w Norwegii.
1.2. Kiedy przeprowadza się podział majątku?
Małżonkowie mogą podzielić między siebie dobra rzeczowe i pieniężne, gdy się rozchodzą, ale zanim uzyskują możliwość dokonania podziału muszą mieć separację lub rozwód.
By małżonkowie mogli dostać rozwód muszą najpierw uzyskać separację. Aby uzyskać separację występuje się do wojewody [statsforvalteren, dawniej fylkesmannen]. Każdy z małżonków może wystąpić o separację. Również wtedy, gdy drugi z małżonków nie chce zerwania związku. Nie trzeba podawać powodu, dla którego chce się separacji czy rozwodu. Po rocznym okresie separacji można wystąpić do wojewody o rozwód.
W niektórych przypadkach – jeśli małżonkowie przestali mieszkać razem, ale nie wystąpili do wojewody o separację – mogą rozwieść się nie mając separacji. W takiej sytuacji można wystąpić do wojewody o rozwód po przynajmniej 2-letnim okresie zamieszkiwania osobno.
Jeśli małżonkowie mają wspólne dzieci, które nie ukończyły 16 lat, to uzyskanie separacji lub rozwodu jest możliwe dopiero po odbyciu mediacji rodzicielskich [mekling]. Mediacje te mają na celu zawarcie przez małżonków umowy w sprawie wykonywania władzy rodzicielskiej, sprawowania opieki (u kogo dziecko ma mieszkać na stałe) i kontaktów osobistych z dzieckiem. Mediacje przeprowadzane są w poradni rodzinnej. Jeśli masz więcej pytań o te kwestie, możesz skontaktować się z
4

«Dzień ustania wspólności majątkowej [skjærings- tidspunktet]»
«Swoboda zawierania umów»
Trzeba się stosować do umowy
Podział zgodny z przepisami
JURK lub przejrzeć broszurę JURK «Rodzice i dzieci [Foreldre og barn]».
Każdy z małżonków może żądać podziału dóbr rzeczowych i pieniężnych po zatwierdzeniu przez wojewodę wniosku o separację lub rozwód. Małżonkowie otrzymują wówczas od wojewody pismo stwierdzające separację lub rozwód.
1.3. Co ma być dzielone?
Podział dotyczy rzeczy i pieniędzy, jakie małżonkowie mieli wtedy, kiedy przesłali do wojewody wniosek o separację lub rozwód. Jeśli małżonkowie przestali mieszkać razem przed wysłaniem takiego wniosku, podział dotyczy rzeczy i pieniędzy, jakie mieli oni w chwili wyprowadzki.
1.4. Małżonkowie mogą się ugodzić
U podstaw podziału majątku między małżonkami tkwi zasada o «swobodzie zawierania umów». Oznacza to, że mogą oni uzgodnić jak rozdzielić między siebie rzeczy i pieniądze. Umowa taka jest wiążąca dla małżonków, nawet wtedy, gdy przepisy ustawy o związkach małżeńskich dotyczące podziału majątku przewidują inne rozwiązania. Fakt, że umowa jest wiążąca oznacza, iż trzeba się do niej stosować.
Umowa ta nie musi mieć formy pisemnej, by była wiążąca, jednak JURK zaleca spisanie umowy. Gdy umowa jest pisemna, łatwiej jest stwierdzić, jakie porozumienia zostały zawarte. W razie, gdyby później doszło do sporów o przedmiot uzgodnień, można powołać się na treść umowy.
Jeśli małżonkowie nie są w stanie dojść do porozumienia w kwestii podziału rzeczy i pieniędzy,
5

ustawy o związkach małżeńskich
Uregulowania dotyczą wartości dóbr
muszą zastosować się do uregulowań ustawy o związkach małżeńskich. To te regulacje omawiamy poniżej.
2.0. Podział pieniędzy
Uregulowania omawiane tutaj, w punkcie 2.0, to uregulowania dotyczące wartości majątku [«verdiregler»]. Oznacza to, że mówią o tym, ile pieniędzy (jaka wartość majątku – przyp. tłum.) ma przypaść każdemu z małżonków przy podziale, a nie komu mają przypaść poszczególne rzeczy. Dlatego poniżej mówimy tylko o pieniądzach lub wartości mienia. Jak mają być rozdzielone poszczególne rzeczy przeczytasz w rozdziale 4.0.
«Wspólność majątkowa [felleseie]» i «rozdzielność majątkowa [særeie]» to pojęcia używane by określić, co podlega podziałowi. Podziałowi podlegają tylko pieniądze i wartość mienia, które objęte są wspólnością majątkową. Jeśli małżonkowie nie umówili się inaczej, mają wspólność majątkową. Ich majątek wspólny obejmuje wszystko to, co posiadali w chwili zawarcia małżeństwa oraz wszystko to, co nabyli w czasie jego trwania. Rzeczy i pieniądze objęte ustrojem rozdzielności majątkowej nie podlegają podziałowi majątku przy rozwodzie. Aby małżonkowie mieli rozdzielność majątkową, muszą zawrzeć umowę zwaną «małżeńską umową majątkową / intercyzą [ektepakt]». Więcej o rozdzielności majątkowej i intercyzie przeczytasz w punkcie 2.2.2.
2.1. Wartość majątku wspólnego małżonków pomniejszona o zadłużenie dzielona jest po równo
Wspólność i rozdzielność majątkowa
6

Zasada główna
Zasada główna ujęta w ustawie o związkach małżeńskich stwierdza, że wartość mienia z majątku wspólnego małżonków po odliczeniu od niej zadłużenia (zapożyczonych pieniędzy) ma być rozdzielona po równo. Mówimy, że to «wartość netto» majątku małżonków podlega podziałowi w częściach równych.
Gdy chcemy stwierdzić jak podzielić majątek pod względem wartości, wykonujemy obliczenia dla każdego z małżonków osobno. Dodajemy do siebie wartości wszystkich dóbr należących do żony wchodzących do majątku wspólnego i od tak uzyskanej sumy odejmujemy zadłużenie żony. Otrzymana wartość to kwota, którą żona musi podzielić się z mężem. Takie samo obliczenie wykonuje się dla męża. Żona oddaje mężowi 50 % swojej części majątku, a mąż oddaje żonie 50 % swojej.