Edukacja personelu medycznego.
Jedną z grup o największym znaczeniu dla powodzenia akcji edukacyjnych dotyczących promowania szczepień przeciw COVID-19, jest personel medyczny. Z jednej strony lekarze

oraz pielęgniarki są głównym źródłem wiedzy dla pacjen- tów na temat szczepień, a większość pacjentów podejmuje decyzję o szczepieniu po uzyskaniu rekomendacji lekar- skiej lub pielęgniarskiej. Z drugiej strony, koronawirus jako choroba zakaźna przenoszona głównie drogą kropelkową, może stanowić poważny problem epidemiologiczny i organizacyjny w zakładach opieki zdrowotnej (ZOZ).
Wzrost liczby zachorowań na COVID-19 wśród personelu medycznego nie tylko potęguje transmisję choroby (zarów- no wśród pracowników, jak i wśród pacjentów), lecz także może być źródłem problemów organizacyjnych, związanych z koniecznością zmagania się z brakami kadrowymi.

Jedynie wykonanie szczepienia zapewnia w pełni skuteczną ochronę przed zachorowaniem na COVID-19 (zarówno dla personelu, jak i dla pacjentów), natomiast stosowanie środków ochrony osobistej, przestrzeganie procedur sanitarno- -higienicznych, choć niewątpliwie istotne, okazuje się być niewystarczające. Nadrzędnym celem zapobiegania roz- przestrzeniania się COVID-19 jest więc redukcja zachorowań w grupach dużego ryzyka powikłań. Szczepienie personelu placówek opieki zdrowotnej przeciw koronawirusowi jest jedną z metod ochrony tych najbardziej narażonych grup pacjentów.
Ze względu na kontakt z chorymi lub z zakaźnym materia- łem biologicznym personel placówek opieki zdrowotnej jest w wysokim stopniu narażony na zachorowanie na COVID-19, któremu można zapobiegać dzięki szczepieniom. Personel może również stanowić źródło zakażenia dla pacjentów (w dużej części pacjentów z grup wysokiego ryzyka powi- kłań) i współpracowników, a epidemie chorób zakaźnych, w tym ogniska zachorowań na koronawirusa w zakładach opieki zdrowotnej, mogą mieć poważne konsekwencje fi- nansowe (koszt opanowania ogniska epidemicznego wśród pacjentów, w tym czasowego zawieszenia działalności usługowej, absencja w pracy, braki kadrowe, konieczność organizacji zastępstw), wizerunkowe (utrata zaufania pa- cjentów) i prawne (pozwy o odszkodowania).
Promocja szczepień przeciw COVID-19 wśród pracowników medycznych powinna w szczególności obejmować kampa- nie edukacyjne na temat szczepień przeciw COVID-19 (wy- kłady, broszury, newslettery dystrybuowane e-mailowo, jak i w sposób tradycyjny, plakaty) przedstawiające ryzyko zachorowania i powikłań wśród personelu oraz pacjentów, oraz opisujące same szczepionki przeciw COVID-19 (skuteczność, bezpieczeństwo, różnice pomiędzy dostępnymi preparatami).
Innym ważnym elementem promocji szczepień wśród pracowników medycznych jest ułatwienie dostępu do szczepień w miejscu pracy, w tym bezpłatne szczepionki dla personelu, rekomendowanie szczepienia przeciw COVID-19 wszystkim osobom pracującym w zakładach opieki medycznej (zarówno mających bezpośredni kontakt z pacjen- tem, jak i pracownikom technicznym i administracyjnym),

szczepienia w dogodnym dla pracowników miejscu i czasie oraz łatwo dostępna informacja na ten temat szczepień. Pomocne może też okazać się motywowanie do poddania się szczepieniu poprzez przykładowe szczepienie ordyna- torów i/lub innych lokalnych liderów opinii, wymóg admi- nistracyjny poddania się szczepieniu przy zatrudnieniu na określonym stanowisku, lub zachęty finansowe.
Poziom wyszczepialności przeciw grypie wśród personelu medycznego zależy od wielu czynników, takich jak zawód (częściej szczepią się lekarze niż pielęgniarki), specjalizacja (najczęściej szczepienia wykonują u siebie pediatrzy i leka- rze rodzinni, najrzadziej – chirurdzy), staż pracy (częściej szczepienia wykonują pracownicy w wieku powyżej 60 lat), oraz miejsce pracy (częściej szczepienia wykonują pracow- nicy opieki szpitalnej niż ambulatoryjnej). Czynniki te poka- zują, że akcję promocji szczepień należy w pierwszej kolej- ności skierować do najbardziej sceptycznych grup personelu medycznego.
Podsumowanie
Wymienić można co najmniej trzy powody, dla których edukacja wśród personelu medycznego jest szczególnie istotna. Po pierwsze, ze względu na kontakt z chorymi oraz potencjalnie zakaźnym materiałem biologicznym personel medyczny jest szczególnie narażony na choroby zakaźne, w tym COVID-19. Po drugie, personel medyczny może sta- nowić źródło zakażenia dla pacjentów i współpracowników. Po trzecie, szczepienia personelu medycznego są korzystne dla pracodawców, wpływając na zmniejszenie liczby dni ab- sencji chorobowej.
Edukacja pacjentów
Wydają się być zasadne rekomendacje i zapropono- wane działania w Narodowym Programie Szczepień, który zakłada:

1. Stworzenie bazy wiedzy dla pacjentów – dla realiza- cji odpowiedzialnej polityki informacyjnej potrzebne jest stworzenie wiarygodnej i szeroko dostępnej platformy wiedzy, gdzie obywatele znajdą wszystkie niezbędne infor- macje dotyczące szczepień przeciw COVID-19 – zarówno te teoretyczne, jak i praktyczne.
2. Stworzenie FAQ – sekcji najczęściej zadawanych pytań. Formuła pytań i odpowiedzi pozwoli przekazywać informa- cje w sposób jak najbliższy doświadczeniu ludzi, a procedu- ry i instrukcje przełoży na codzienne sytuacje.
3. Automatyzację procesu informacyjnego dla pacjentów. W bardziej indywidualnych sprawach obywatele będą mogli skontaktować się z infolinią prowadzoną przez specjalistów z Narodowego Funduszu Zdrowia.

4. Kluczowy udział ekspertów – ważną rolę w kształtowa- niu polityki informacyjnej będą mieli eksperci (naukowcy, medycy, epidemiolodzy). Są oni cennym źródłem wiedzy i analiz, które pozwalają podejmować rządzącym odpowie- dzialne decyzje, ale również pełnią niezwykle ważną rolę w zakresie edukacji społecznej.
5. Kampanię informacyjną w mediach oraz w internecie. Dodatkowo, warto rozważyć wykorzystanie nowych tech- nologii (aplikacje mobilne, roboty zbierające aktualne infor- macje i przekazujące je do obywateli).
6. Zachęty motywacyjne i ułatwienia dla osób zaszczepio- nych, np.:
   • osoba zaszczepiona będzie mogła liczyć na szybszą obsługę w placówkach służby zdrowia, powinna być traktowana tak, jakby zrobiła test na koronawirusa i wy- szedł on negatywnie;
   • zwolnienie z reżimu sanitarnego;
   • częściowe zwolnienie z kwarantanny. Jeżeli osoba, z którą mieszkamy: rodzic, małżonek czy dziecko zakazi się koronawirusem, to mieszkające z nią zaszczepione osoby nie będą poddawać się kwarantannie;
   • gdy na terenie kraju będą obowiązywać obostrzenie do- tyczące kwarantanny po powrocie zza granicy, to osoby zaszczepione będą z tego obowiązku zwolnione.